CHƯA ĐỀ CẬP TỚI AI

Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) gồm 9 chương và dự kiến 54 điều. Những nội dung sửa đổi, hoàn thiện trong Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), gồm: xác lập quyền tự chủ pháp định, gắn với trách nhiệm giải trình; cơ chế tổ chức và hoạt động của hội đồng trường: mô hình, thẩm quyền, quan hệ công tác; quản lí mở chương trình theo cơ chế hậu kiểm, gắn với lĩnh vực và địa điểm; kiểm định và công nhận kết quả thực chất từ tổ chức độc lập; vị trí pháp lí của đại học, trường đại học.

Vấn đề Dự thảo luật Giáo dục Đại học (sửa đổi) chưa có nội dung đề cập tới trí tuệ nhân tạo (AI)- một nội dung đã được đề cập trong hội thảo quốc gia "Vấn đề pháp luật về công nghệ số, kinh tế số". Hội thảo đã nêu con số, hơn 60% trường Đại học được khảo sát trên toàn cầu đã triển khai ít nhất một ứng dụng AI trong quản lý đào tạo hoặc giảng dạy.

Tại Việt Nam, nhiều khảo sát cho thấy phần lớn giảng viên, giáo viên từng sử dụng AI trong ít nhất một khâu giảng dạy, chủ yếu ở hoạt động tìm kiếm tài liệu, chấm thi trắc nghiệm và tạo slide giảng dạy. Tuy nhiên, chính tốc độ phát triển chóng mặt và tính đa dụng của AI trong giáo dục ĐH đang tạo ra một loạt vấn đề pháp lý và đạo đức mà hệ thống pháp luật hiện hành chưa có khả năng theo kịp.

Trí tuệ nhân tạo đang phát triển mạnh mẽ

Không chỉ ở sự thiếu vắng quy định đặc thù, khoảng trống pháp lý về AI ở Việt Nam mà còn nằm ở sự thiếu liên kết giữa các đạo luật chuyên ngành, sự chậm trễ trong điều chỉnh chính sách và sự thiếu cơ chế phối hợp thể chế giữa nhà nước, cơ sở giáo dục và doanh nghiệp công nghệ - ba chủ thể đóng vai trò cốt lõi trong hệ sinh thái AI trong giáo dục đại học.

Hiện nay, trong hệ thống pháp luật hiện hành về giáo dục đại học chưa có bất kỳ quy định trực tiếp nào điều chỉnh việc sử dụng AI trong hoạt động học thuật, giảng dạy, kiểm tra đánh giá, cũng như quản trị học tập. Luật Giáo dục Đại học hiện hành chủ yếu tiếp cận các nội dung đổi mới giáo dục từ góc nhìn quản trị thể chế, tự chủ đại học và hội nhập quốc tế, trong khi khái niệm về "công nghệ số", "trí tuệ nhân tạo" hay "chuyển đổi số học thuật" chưa được đề cập.

Dự thảo luật Giáo dục Đại học (sửa đổi) cũng chỉ nêu định hướng chung về chuyển đổi số, tự chủ công nghệ và hạ tầng số nhưng vẫn chưa có chương hoặc điều khoản nào thiết kế riêng cho AI, cũng chưa tiếp cận theo hướng phân tích rủi ro hoặc kiểm định chất lượng AI trong giảng dạy.

Dự thảo Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi) đã được Bộ Tư pháp thẩm định. Ban soạn thảo đã tiếp thu ý kiến góp ý của các chuyên gia, các bộ ngành liên quan và đang hoàn thiện những nội dung cuối cùng để trình Chính phủ và trình Quốc hội và dự kiến thông qua tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV vào tháng 10 năm nay.

CẦN QUY ĐỊNH VỀ CHUYỂN ĐỔI SỐ

Hiện nay chưa có quy định nào yêu cầu các công cụ AI dùng trong giảng dạy và học tập phải qua kiểm định chất lượng sư phạm, đạo đức hay kỹ thuật. Vậy, trong Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) cần sớm bổ sung các quy định cụ thể liên quan đến việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo ra sao?

PV VOV Giao thông đã có cuộc trao đổi cùng GS.TS Nguyễn Quý Thanh, Hiệu trưởng Trường ĐH Giáo dục, ĐH Quốc gia Hà Nội về nội dung này.

PV: Thưa ông, Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi) hiện đang trong giai đoạn lấy ý kiến. Ông đánh giá thế nào về tính cấp thiết của Dự Luật này?

GS.TS Nguyễn Quý Thanh: Luật sửa đổi lần này, chúng ta sẽ sửa đổi Luật năm 2012 và Luật sửa đổi một số điều của Luật Giáo dục Đại học năm 2018. Luật năm 2012 là Luật Giáo dục Đại học đầu tiên chuyên ngành của Việt Nam trên cơ sở Luật Giáo dục đã có, còn Luật Giáo dục Đại học năm 2018 tập trung vào một số vấn đề tăng quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục đại học, nâng cấp Nghị quyết 77 của Chính phủ về tự chủ.

GS.TS Nguyễn Quý Thanh, Hiệu trưởng Trường ĐH Giáo dục, ĐH Quốc gia Hà Nội

Tuy nhiên, từ 2018 đến nay, khi triển khai một số nội dung đã không bắt kịp với xu thế hiện nay, nhất là xu thế chuyển đổi số và những Nghị quyết mới của Đảng, Chính phủ liên quan đến sự phát triển đột phá của Việt Nam nên sự phát triển của giáo dục đại học cần phải đặt trong bối cảnh mới, tầm nhìn mới và việc điều chỉnh là rất cần thiết để tạo ra một đà phát triển mới cho giáo dục đại học Việt Nam.

PV: Hiện có ý kiến đề xuất cần bổ sung quy định về AI trong Luật Giáo dục Đại học khi AI đã và đang được ứng dụng rộng rãi như một công cụ hỗ trợ trong dạy, học tập và nghiên cứu. Quan điểm của ông ra sao về vấn đề này?

GS.TS Nguyễn Quý Thanh: Ứng dụng AI chỉ là một khía cạnh của chuyển đổi số và sự quan tâm đến AI là đúng bởi vì AI có thể đem lại làn gió mới, một sự thúc đẩy mới cho đời sống kinh tế - xã hội và trong giáo dục đại học nói riêng. Tuy nhiên, việc đưa các điều khoản quá chuyên biệt, quá cụ thể sẽ có thể đến một giai đoạn nào đấy có một công nghệ nào đấy mới, phát triển hơn xuất hiện thì sẽ xử lý như thế nào, trong khi Luật phải mang tính bền vững, ít nhất khoảng 10 năm, tầm nhìn 10 năm.

Hiện nay, chủ yếu chúng ta có AI tổng quát, còn AI tích hợp chúng ta chưa đạt tới được, khi đạt tới được cái đó hoặc công nghệ gì mới hơn thì chẳng nhẽ lại sửa luật, cho nên chúng ta tiếp cận như hiện tại của Dự Luật là đặt vấn đề trong bối cảnh chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin là phù hợp. Tất nhiên, trong các Nghị định và Đề án của Chính phủ hướng dẫn thực hiện Luật sau khi ban hành thì sẽ chú trọng, tập trung nhiều hơn và AI.

Thực tế, Nghị quyết của Đảng, Chính phủ cũng đang hướng tới việc tăng cường ứng dụng AI để tăng cường hiệu quả năng suất trong hoạt động kinh tế - xã hội đất nước. Do đó, việc quy định riêng về AI là không cần thiết nhưng việc quy định rõ hơn trong chuyển đổi số hoặc ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục đại học là thực sự cần thiết.

PV: Vâng, xin được cảm ơn ông!

CƠ HỘI ĐƯA RA CÁC QUY ĐỊNH VỀ AI

Trong khi các cơ sở giáo dục đại học ở nước ta đang ứng dụng AI trong giảng dạy, quản trị và học tập một cách khá mạnh mẽ nhưng khoảng trống về kiểm định công cụ và giám sát hệ thống AI dùng trong giáo dục là một điểm yếu nghiêm trọng. Điều này cần được khắc phục như thế nào?

 Phóng viên VOVGT đã có cuộc trao đổi cùng TS. Trịnh Thị Tú Anh, Ủy viên Ủy ban Khoa học - Công nghệ và Môi trường của Quốc hội xung quanh nội dung này.

PV: Thưa đại biểu, bà thấy sao về việc cần có chương hoặc điều khoản riêng cho AI trong Luật Giáo dục ĐH sửa đổi?

TS. Trịnh Thị Tú Anh, Ủy viên Ủy ban Khoa học - Công nghệ và Môi trường của Quốc hội

- TS. Trịnh Thị Tú Anh: Tôi tán thành và đề nghị phải bổ sung quy định về AI trong Dự thảo Luật Giáo dục đại học lần này. Như chúng ta đã biết, AI là một phần của cuộc sống, nó đang phát triển rất mạnh trong mọi mặt đời sống từ kinh tế, giáo dục, khoa học, công nghệ... nên chúng ta không thể đứng ngoài cuộc và nơi lý tưởng nhất để bổ sung các quy định về AI trong giáo dục chính là trong Luật Giáo dục đại học. Tôi nghĩ lần sửa đổi này là cơ hội lớn để chúng ta đưa ra các quy định về AI.

Khi được trở thành quy định, nó sẽ có ưu điểm là, thúc đẩy đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo, giúp chúng ta có cơ sở để khai thác tiềm năng của AI. Việc có quy định rõ ràng về AI sẽ tạo một hành lang pháp lý vững chắc để các trường đại học, các cơ sở giáo dục đại học hoàn toàn tự tin ứng dụng AI đồng thời khuyến khích sáng tạo và đổi mới trong giảng dạy và học tập.

PV: Theo đại biểu, các quy định mới nếu được thông qua sẽ góp phần xóa khoảng trống pháp lý về AI ở Việt Nam ra sao, tạo động lực cho phát triển giáo dục đại học như thế nào?

TS.Trịnh Thị Tú Anh: Tôi hy vọng rằng, nếu những quy định về AI trong Luật Giáo dục đại học lần này, nếu được nghiên cứu bổ sung, lấy ý kiến và được Quốc hội thông qua sẽ giúp xóa khoảng trống pháp lý, tạo một khung pháp lý rõ ràng để giúp các trường, các cơ sở giáo dục đại học rồi người học, người dạy, cộng đồng, những người phát triển trí tuệ nhân tạo triển khai AI trong giáo dục một cách an toàn, hiệu quả, đảm bảo công bằng, minh bạch, giảm thiểu các rủi ro như lộ lọt dữ liệu cá nhân, gian lận trong sử dụng AI hoặc sử dụng AI một cách không công bằng, hoặc các vấn đề về đạo đức AI...

Thứ 2 là nó giúp thúc đẩy đổi mới, sáng tạo, khuyến khích đầu tư mạnh vào công nghệ số, phát triển các chương trình đào tạo mới, nâng cao năng lực nghiên cứu và giúp giáo dục đại học Việt Nam nắm bắt được xu hướng toàn cầu.

Từ đó giúp phát triển nguồn nhân lực, cá nhân hóa học tập, cải thiện hiệu quả giảng dạy, chuẩn bị cho sinh viên một tâm thế tốt nhất khi đi vào nền kinh tế số, giúp nâng cao chất lượng năng lực cạnh tranh cho sinh viên và các cơ sở đào tạo đại học. Tôi hy vọng rằng, các quy định mới về AI sẽ không chỉ xóa khoảng trống pháp lý mà còn là động lực quan trọng để giáo dục đại học Việt Nam phát triển bền vững, hội nhập với quốc tế trong thời gian tới.

PV: Vâng, xin cảm ơn đại biểu về cuộc trao đổi này!

Việc tiếp cận AI hiện nay quá dễ dàng và thông tin được tạo ra đôi khi không có căn cứ xác thực, dẫn đến sai lệch thông tin, đạo văn, đạo nhạc hoặc trốn tránh nỗ lực cá nhân trong học tập nếu không được kiểm soát. Do đó, nhiều ý kiến đề xuất cần sớm bổ sung các quy định cụ thể liên quan đến việc quản lý, giám sát và hướng dẫn sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong hoạt động giảng dạy và học tập.

>>> Bài báo chi tiết xem TẠI ĐÂY

Theo Nguyễn Yên - VOV giao thông